یکی از روش‌های امیدبخش جهت افزایش سرگرمی، استفاده از بازی‌های موبایلی جهت ارائه تمرینات گفتاردرمانی هست. این مقاله، شرح عناصر بازی و درمانی دنیای آپراکسیا، با تأکید مخصوص بر چگونگی تبدیل تولید گفتار به بازی، هست. در بازی دنیای آپراکسیا، بازیکن آواتار را با دکمه‌های مجازی و اهرم کنترل هدایت می‌کند و تمرین‌های گفتاری وابسته به آیتم‌هایی است که بازیکن باید در طول بازی آن‌ها را جمع کند تا به مرحله‌ی بعد برود. وابسته بودن تمرینات گفتاری به آیتم‌های بازی، این امکان را به بازیکن می‌دهد تا بتواند زمان هر تمرین را پیش‌بینی کند و همچنین باعث ایجاد اختلال در هنگام انجام حرکات پیچیده در بازی نمی‌شود. این مقاله توسط پژوهشگر همکار دایرک، سرکار خانم فائزه برگی، دانشجوی کارشناسی ارشد تولید بازی‌های رایانه ای دانشگاه هنر اسلامی تبریز بررسی شده است.
اختلالات گفتاردرمانی در کودکان
اختلالات گفتاری می‌تواند بر تولید و بیان گفتار در کودکان اثر بگذارد و منجر به ناتوانی در معاشرت بشود. تخمین‌های متفاوتی در خصوص میزان رواج اختلالات گفتاری در کودکان زده‌شده است. برخی اظهار دارند بین 2 تا 25 درصد از کودکان 5 تا 7 سال دچار اختلال گفتاری‌اند، درحالی‌که تخمین بقیه محققان نزدیک به 1 درصد از جمعیت بچه‌های مقطع ابتدایی است. صرف‌نظر از مقدار دقیق رواج این اختلال، اختلالات گفتاری می‌توانند اثرات بالقوه مخربی بر رشد ارتباط اجتماعی کودک بگذارند. خوشبختانه، کودکان می‌توانند با کارکرده با یک متخصص گفتار درمان، علائم این اختلال را کاهش داده و مهارت گفتاری خود را بهبود بخشند. جهت اثربخشی، تدابیر درمانی باید «مکرر، به مقدار زیاد، به‌صورت منفرد و طبیعی» باشند. اگرچه که تعیین قرار ملاقات با متخصصان گفتار درمان می‌تواند مشکل باشد، مخصوصاً برای کودکانی که خانه‌هایشان دور از کلینیک‌های درمانی است. ازاین‌رو، اقدامات کلینیکی معمولاً باید همراه با تمرینات قابل‌توجه خانگی باشد. تحقیق‌های پیشین نشان می‌دهند جلسات دیجیتالی از راه دور می‌توانند به‌اندازه‌ی جلسات کلینیکی تأثیرگذار باشند. هرچند، برای کم کردن ماهیت تکرارشونده تمرینات بشدت مکرر، این درمان‌های کامپیوتری باید سرگرم‌کننده باشند.
بازی‌های درمانی
بازی‌ها برای بسیاری از برنامه‌های درمانی به‌طور منظمی ارزیابی‌شده‌اند. جان-هنک آن‌ها، پس از مطالعه بر 18 فیزیوتراپی است 3 لازمه را برای بازی‌های درمانی ارائه داد: الف) پیکربندی و تنظیمات باید برای درمانگر ساده و آسان باشد؛ ب) بازی باید با داشتن تغییرات بداهه، توقف آسان و پایان مرحله، به درمانگر و کودک کمک کند؛ ج) بازی باید گزارش و وقایع عملکرد کودک در بازی را ثبت کند تا در طی چندین جلسه درمان، خلاصه‌ای از آن‌ها را ارائه دهد. درحالی‌که بازی‌های ساده برای رویدادهای غیر مکرر به‌خوبی عمل می‌کنند، همانند یک ارزیابی ساده بالینی، بازی‌های آرکیدی چندان برای درمان‌های طولانی‌مدت مناسب نیست، چراکه محیط بازی می‌تواند سریعاً خسته‌کننده شود.
طراحی بازی
بازی دنیای آپراکسیا، یک بازی ماجراجویانه است که در آن بازیکن شخصیت میمونی را کنترل می‌کند. بازی دارای 48 مرحله ،8 جهان، چندین کاراکتر و فروشگاه درون-برنامه‌ای برای لباس و افزایش قدرت هست. محیط بازی دو و نیم بعدی و خطی است و بازیکن باید تلاش کند کاراکتر خود را به سمت راست صفحه برساند و از موانع و چالش‌ها عبور، آیتم‌های پراکنده در بازی را جمع کرده و دشمنانش را از بین ببرد. بازیکن کاراکتر را از طریق پد کنترل و دو دکمه‌ی موجود بر روی صفحه تبلت کنترل می‌کند. در طی بازی دو نوع آیتم وجود دارد که بازیکن باید آن‌ها را جمع کند: سکه‌ها و ستاره‌ها. سکه‌ها به مقدار زیادی در بازی وجود دارند و بازیکن می‌تواند با جمع‌‌آوری آن‌ها از فروشگاه چیزهای موردنیازش را بخرد. ستاره‌ها چالش بعدی بازی حساب می‌شوند، چراکه بازیکن باید قبل از اتمام هر مرحله مقدار تعیین‌شده‌ای ستاره پیدا کند. هر ستاره شامل یک تمرین گفتاردرمانی است که بازیکن می‌تواند آن‌ها در حین بازی یا بعد از پایان هر مرحله انجام دهد.
تمرینات گفتاردرمانی
متخصصان گفتاردرمانی می‌توانند با تعیین تعداد تمرینات درون بازی و همچنین انتخاب کلمات موردنظر خود، بازی را برای بیماران خود شخصی‌سازی کنند. تمرینات گفتاردرمانی بازی به دو صورت و بعد از بازی هست. در حالت در طی بازی ، هر زمان که بازیکن ستاره‌ای جمع می‌کند، تمرینی در صفحه‌نمایش داده می‌شود. اگر بازیکن تمرین را به‌درستی انجام دهد، ستاره را دریافت می‌کند و اگر درست انجام ندهد پیام “دوباره سعی کن!” نمایش داده می‌شود. بازیکن دو بار فرصت تلفظ صحیح کلمه را دارد، در غیر این صورت صفحه تمرین می‌رود و بازیکن هیچ ستاره‌ای به دست نمی‌آورد. در مقابل، در حالت بعد-از-بازی بازیکن می‌تواند بازی را به‌صورت عادی تا آخر بازی کند تا زمانی که به نقطه پایانی می‌رسد. در این هنگام، بازیکن باید به تعداد ستاره‌هایی که جمع کرده است، تمرینات گفتاردرمانی را به‌درستی انجام دهد تا بتواند به مرحله‌ی بعد برود. در هر تمرین گفتاردرمانی تصویری به همراه اسمش نشان داده می‌شود و بازیکن باید بتواند به‌درستی اسم تصویر را تلفظ کند. تمرینات بازی دنیای آپراکسیا بر اساس برنامه‌ی NDP (Nuffield Dyspraxia Programme) هست که شامل کلمات و آواهای مناسب برای تمرینات گفتاردرمانی کودکان است. در این بازی از برنامه تشخیص صدا خودکار استفاده‌شده است.
روش
طراحان، بازی دنیای آپراکسیا را از روش مطالعه درون-موضوعی ارزیابی کردند. بازی در دو نسخه که در آن تمرینات به‌صورت بعد-از-بازی و یا در-طی-بازی بود، توسط کودکان بازی شد. در طی فرایند، اثر این سبک بازی ازلحاظ لذت‌بخشی، راحتی بازی، دوست داشتن و دوست‌نداشتن و پیشنهاد‌ها برای بهبود بازی بر کودکان موردبررسی قرار گرفت. طراحان همچنین تمایل کودکان برای انجام کدام نسخه از بازی و عملکرد آن‌ها در هرکدام از نسخه‌ها را تحلیل کردند. در این ارزیابی 21 فرد انگلیسی‌زبان شرکت کردند. شرکت‌کنندگان شامل کودکانی با درجه اختلال گفتاری متوسط تا حاد بودند.
نتیجه
19 نفر از 21 نفر کودکان شرکت‌کننده اظهار داشتند که بازی برایشان لذت‌بخش بوده است. بیشتر کودکان نسخه تمرینات گفتاری بعد-از-بازی را ترجیح می‌دادند. 2 نفر از کودکان به‌طورکلی بازی برایشان جذاب نبود و گفتند نمی‌خواهند هیچ‌وقت آن را بازی کنند. 14 نفر از بچه‌ها مراحل بیشتری را در نسخه تمرینات گفتاری بعد-از-بازی تکمیل کردند، 3 نفر از بچه‌ها همین تعداد مرحله را در هر دو نسخه تمام کردند و یک نفر مراحل بیشتری را در نسخه تمرینات در-طی-بازی کامل کرده بود. درمجموع، کودکان 31 مرحله را در نسخه بعد-از-بازی و 16 مرحله را در نسخه در-طی-بازی کامل کردند.
بحث
این مقاله رویکردی نوین برای تمرینات فشرده و اغلب ملال‌آور گفتاردرمانی برای کودکان دارای اختلالات گفتاردرمانی به‌صورت سرگرم‌کننده‌ای ارائه داده است. طراحان دو نوع نسخه از بازی برای تمرینات گفتاردرمانی آماده کرده‌اند: نسخه تمرینات گفتاردرمانی در-طی-بازی و یا بعد-از-بازی. به‌طورکلی، بیشتر کودکان نسخه بعد-از-بازی را به دو دلیل ترجیح دادند: الف) بچه‌ها نمی‌خواستند که روند بازیشان با تمرینات گفتاردرمانی مختل شود و ترجیح می‌دانند تمرینات را جداگانه انجام دهند و ب) زمانی که آن‌ها در نسخه در-طی-بازی قبل از رسیدن به نقطه امن بازی می‌مردند همه‌ی ستاره‌های جمع‌آوری‌شده خود را از دست می‌دادند و این باعث نارضایتی آن‌ها می‌شد، اگرچه که ستاره‌های بازی معمولاً در جای کم چالشی از بازی قرار داشتند. بازیکنان درباره‌ی کنترل آواتار بازی بعد از تمرین گفتاردرمانی بازی نگران بودند و از دست دادن ستاره‌ها در بازی بیشتر ازآنچه که پیش‌بینی‌شده برایشان دلسردکننده بود.
یکی از اهداف بازی دنیای آپراکسیا این است که کودک در حین انجام تمرین گفتاردرمانی احساس استقلال داشته باشد. اینکه والدین و یا متخصص گفتاردرمانی تعیین کنند که چه زمانی کودک می‌تواند تمرین گفتاردرمانی را انجام دهد باعث ایجاد حس کنترل بر روی کودک و انجام تمرین‌هایش می‌شود. برای اینکه چنین اتفاقی منجر به فرار از انجام تمرین کودک نشود، باید نسبت بازی به تمرینات گفتاردرمانی دقیقه در تعادل باشد. استفاده از ستاره‌ها و سکه‌ها در بازی برای خرید آیتم‌های مختلف باعث وابستگی بیشتر بچه‌ها به بازی و علاقه‌مندی آن‌ها برای ادامه و بازگشتن به بازی می‌شود.
به‌طورکلی، بچه‌ها علاقه و اشتیاق زیادی سنبه به بازی دنیای آپراکسیا و شیوه‌ی نوین ارائه تمرینات گفتاردرمانی‌اش نشان دادند. اگرچه که بیشتر بچه‌ها نسخه تمرینات گفتاردرمانی بعد-از-بازی را ترجیح دادند اما ازنظر همه آن‌ها این‌گونه نبود: و این نظرات نشان از این می‌دهد که در آینده نیز بازی نسخه‌های متفاوتی برای انجام تمرینات گفتاردرمانی در بازی را آماده خواهد کرد. نتایج این مطالعه حاکی از امکان‌پذیری استفاده از بازی دنیای آپراکسیا به‌عنوان عنصری تقویت‌کننده برای تمرینات گفتاردرمانی بالینی هست.
