اهمیت پرداختن به بازی‌های دیجیتال با توجه به کارکردهای شناختی آن‌ها

پیشرفت سریع و روزافزون فناوری و صنایع وابسته به ­آن در دنیای امروز بر کسی پوشیده نیست و همچنان­‌که روبه‌جلو درحال حرکت است تاثیر مستقیم و غیرمستقیم خود را به موازات این پیشرفت چه بر جامعه و چه بر افراد در هر سنی به ­همراه دارد. بازی‌ها نیز از این تاثیرات درامان نیستند و تغییر شکل آن‌ها به‌­وضوح درمیان نسل‌های کنونی به­‌خصوص کودکان و نوجوانان قابل­ مشاهده است. دلایل متنوع و روبه ­ازدیادی ازجمله احساس پوچی و تنهایی (صدرهاشمی، 1397)، اضطراب‌های ناشی از دنیای واقعی (گنجی، 1399)، کسب عزت­‌نفس (گنجی، 1399) و …، محبوبیت بازی‌های دیجیتال را وسعت می‌دهند و هر روز با پیشرفت فناوری، حوزه قلمرو خود را در دنیای ما بیشتر دخیل می‌کنند. طبق آمار مرکز تحقیقات بازی‌های دیجیتال درحال‌حاضر ۲۳میلیون بازیکن در حوزه بازی‌های دیجیتال به­‌خصوص بازی‌های موبایلی در کشور ما فعال هستند (شیری، 1401). فراگیری بازی‌های دیجیتال درحال پیشی­‌گرفتن از پژوهش‌های مرتبط دراین حوزه است و باتوجه به نفوذ و قدرت روزافزون این بازی‌ها و پیش‌بینی‌هایی که از آینده آن‌ها می‌شود توجه به هم‌راهی آگاهانه و شناخت‌مندانه دراین فرایند، اهمیت مطالعات دراین حوزه را چندین برابر می‌کند.

بنابراین استفاده از یافته‌های مرتبط با این حوزه با توجه به اینکه دامنه وسیعی از گروه‌های سنی و کارکردهای شناختی را دربرمی‌گیرد؛ در بسیاری از زمینه‌های زندگی افراد ازجمله تحصیل، اشتغال، تفریح و … نتیجه‌بخش خواهد بود.

تحقیقات روبه گسترش دراین حوزه، حاکی از آن هستند که بازی‌های دیجیتال که فرصت بیشتری برای دستکاری به کاربر می‌دهند مانند بازی‌های جهان باز[1] فرصت بیشتری برای ارتقای مهارت‌های خلاقیت، حل­‌مسئله و تصمیم‌گیری دراختیار مخاطب می‌گذارند.

نتایج یک تحقیق آزمایشی با عنوان “بازی با بهبود عملکرد حافظهِ‌کاری و فعالیت وظیفه‌­محور قشر مغز درارتباط است” بر روی ۶۷شرکت‌کننده با بازه سنی ۱۳ تا ۲۴ سال نشان داده است که آن­‌دسته از شرکت‌کنندگان که تجربه بازی­‌کردن با بازی‌های دیجیتال را داشته‌اند هم، ازنظر زمان واکنش و هم، ازنظر دقت و درستی آن، عملکرد بهتری نسبت به افراد عادی درتوجه هم­زمان به چندین کار مختلف، ردیابی اشیای چندگانه، پیش‌بینی و ارزیابی درست از موقعیت فضایی و بصری اشیا نشان داده‌اند (مویسالا و همکاران، 2016).

همچنین تحقیقات مروری درارتباط با بازی‌های دیجیتال نشان­‌داده‌اند که این بازی‌ها می‌توانند در تجربه حال خوب روانی افراد (فلیکس ریر و تورستن کوانت، 2019)، ارضای نیازهای روان­شناختی آنها (فلیکس ریر و تورستن کوانت، 2019) و بهبود توانایی یادگیری (داگلاس بی. کلارک و همکاران، 2013) موثر واقع شوند.

پژوهش دیگری درسال 2014 هایدی پاریسود و همکارانش در فنلاند با هدف ارزیابی بررسی‌های نظام‌مند بر روی تأثیرات بازی در سلامت عمومی کودکان انجام دادند نتیجه پژوهش با استخراج اطلاعات از 1178 منبع از پایگاه‌های اطلاعاتی نشان می‌دهد درصورتی­که این بازی‌ها با فعالیت فیزیکی همراه شوند موجب تجربه سطح بالایی از تاثیرات مثبت بر سلامت عمومی کودکان و آموزش مهارت‌های مرتبط با سلامتی به آنها خواهند شد.

تحقیقات لیزا بی. هایتو ویدمن و همکارانش در سال ۲۰۱۸با مرور و بررسی مقالات منتشرشده از اول ژانویه 2016 تا 31 مارس 2017 با موضوع‌­های فناوری­‌محور و مرتبط در حوزه بازی‌وارسازی[2] و بازی‌های دیجیتال نیز نشان داده است که، آموزش ازطریق بازی‌های دیجیتال به یادگیری رفتارهای خودمراقبتی و جلوگیری از ابتلا به بیماری ایدز کمک خواهد کرد.

مطالعه دیگری را درسال 2018 ساواپا ویچادی و فاساوانگ پاتاناپیچت با هدف بررسی تاثیر بازی‌های دیجیتال بر روی عملکرد یادگیری و انگیزش دانشجویان انجام‌­دادند. دراین مطالعه که با روش شبه ­تجربی بر روی دوگروه از 2645 نفر از دانشجویان ترم اول کارشناسی دانشگاه تایلند انجام شده است؛ دانشجویان به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. به گروه آزمایش با بازی دیجیتالی کاهوت آموزش دادند و به گروه کنترل آموزش به شیوه مرسوم و بدون استفاده از بازی دیجیتالی بود. پس از بررسی نتایج پیش‌آزمون و پس‌آزمون تفاوت معناداری در میزان یادگیری دانشجویانی که با استفاده از یک بازی دیجیتال مورد آموزش قرارگرفته بودند با میزان یادگیری دانشجویانی که به ­روش مرسوم مورد آموزش قرارگرفته بودند، وجود داشت. همچنین تفاوت معناداری در انگیزش دانشجویان گروه آزمایش با دانشجویان گروه کنترل گزارش شده است.

بازی‌ در مصداقی که ساخته نوع انسان است مسیر پر فراز و نشیبی را طی کرده ­است و تحولات مختلفی به­ خود دیده است؛ بنابراین باتوجه به‌­همین مسیر تاریخی از قدمت زیادی برخوردار است و به‌­تبع همین قدمت، از قدرت زیادی نیز بهره‌مند است که روزبه­‌روز افزایش می‌یابد.

امروزه، اهمیت بازی چه درمیان اهالی علم و چه درمیان عوام امری پذیرفته شده­است و اگرچه باید میان بازی درمعنای سرگرمی[3] و بازی درمعنای فعالیتی باقاعده[4] تفاوت قائل شد ولی این مفهوم درمعنای عام خود که درعصر دیجیتال و به تبعیت از پیشرفت فناوری تغییرِشکل یافته است درحال ­حاضر از نفوذی برخوردار است که بسیاری از حوزه‌ها با بهره‌گیری از آن و بازی‌وارسازی[5] فعالیت‌ها به­ سمت اهداف خود پیش­ می‌روند. اگرچه درگذشته و پیشینه بازی، این مفهوم فقط برای گروه کودکان مورد توجه بوده است ولی با تحولاتی که به ­خود دیده است امروزه، بخش جدایی‌ ناپذیری از زندگی تمام گروه‌های سنی شده ­است. بنابراین توجه بیش ­از اندازه پژوهش‌ها بر نتایج منفی آن باعث نادیده ­گرفتن کارکردهای مثبت آن، غافل ­ماندن از پیشرفت روزافزون آن و حتی دامن­‌زدن به دوسوگرایی درباب اهمیت بازی خواهد شد؛ درحالی­‌که شناخت همه‌جانبه پدیده‌های نوین دیجیتال ازجمله بازی‌ها توانایی بیشتری برای کنترل و هدایت آن‌ها درجهت اهداف سودمند به ­دست خواهد داد.

[1] بازی‌هایی که کاربر، آزادانه فعالیت‌های مورد نظرش را در فضای مجازی بازی رقم می‌زند

[2] استفاده از خصوصیت‌ها و تفکرهای بازی گونه در زمینه‌هایی است که ماهیت بازی ندارند

[3] play

[4] game

[5] gamification