همان‌طور که می‌دانید، بازی‌های جدی یکی از انواع بازی‌های دیجیتال هستند که هدف آن‌ها تنها سرگرمی نیست بلکه در کنار سرگرمی، شبیه‌سازی رویدادهای واقعی یا فرایندهایی که به‌منظور حل‌مساله طراحی شده‌اند را بر عهده دارد. ازاین‌رو، بازی‌های شبیه‌ساز دولت یا سیاست نمونه‌ای از بازی‌های جدی هستند. این گزارش بر سه نسخه از بازی دموکراسی[1] تمرکز کرده است و توسط سرکار خانم پریسا عبدالهی پژوهشگر همکار دایرک تدوین شده است.
- (Democracy (2005
دموکراسی یک بازی استراتژی شبیه‌ساز سیاست است که برای اولین بار توسط شرکت Positech Game در سال 2005 و به دنباله آن در سال‌های 2007 و 2013 منتشر شد. شرکت positech Game یک شرکت تک نفره مستقر در انگلستان است که در سال 1997 توسط کلیف هریس بنا شد. بازی‌های مبتنی بر مقوله سیاست بسیار نادرند. تاکنون بازی‌ها در این زمینه به‌گونه‌ای بودند که تصمیمات شما قابل‌برگشت و اصلاح بود. ازاین‌رو ساخت بازی شبیه‌ساز واقعی دشوار بوده اما هریس بر این دشواری غلبه کرد و نتیجه ساخت بازی‌ای شد که با دموکراسی واقعی شباهت زیادی دارد.
بازیکن در بازی دموکراسی نقش یک رئیس‌جمهور یا نخست‌وزیر یک دولت دموکرات را بر عهده دارد. بازیکن سیاست‌ها را در هفت حوزه مالیات، اقتصاد، رفاه، سیاست‌های خارجی، حمل‌ونقل، نظم ،قانون و خدمات عمومی پیش می‌گیرد. اعمال هر سیاست بر میزان رضایت و عدم رضایت گروه‌های مختلف رأی‌دهنده که هرکدام نیازهای به‌خصوص خود رادارند، تأثیر می‌گذارد. عدم رضایت گروه‌ها موجب اعتصابات، اعتراضات، تفرقه و پراکندگی افکار عمومی می‌شود.
دموکراسی یک بازی نسبتاً ساده‌ای است که تمام اعمال بازیکن در نگاه کردن به نمودارها و گراف‌ها و ایجاد تغییرات در آن محدوده می‌شود. در نگاه اول ساده است، دولت شما بدهی زیادی دارد، در راحت‌ترین اقدام شما می‌توانید مالیات را افزایش دهید اما باید در نظر داشته باشید این کار موجب نفرت مردم از شما می‌شود. در اقدام دیگر می‌توانید هزینه‌های گزاف نظامی را کاهش دهید، در این صورت عده‌ای شما تشویق خواهند کرد و از طرفی با مخالفان سرسخت‌تری روبه‌رو خواهید شد. تلاش برای کسب رضایت مخالفان موجب کاهش حمایت طرفداران شما می‌شود. می‌بینید چنان‌که به نظر می‌رسد ساده نیست.
شکل 1-دموکراسی 2005
در ادامه گزیده‌ای از تجربیات یک بازیکن در این بازی را برای شما شرح می دهیم.
«عالی است… من به‌عنوان رئیس‌جمهور ایالت متحده آمریکا انتخاب شدم. عنوانی که شاید در خواب یا بازی می‌توان کسب کرد. موارد پیش روی من، ازجمله آلودگی‌ها، افزایش آسم در بین شهروندان و همچنین کسری بودجه بود. ابتدا پول زیادی صرف ساخت سیستم جدید حمل‌ونقل عمومی کردم. به‌جای کاهش مالیات، پول زیادی در بخش بهبودی اقتصاد خرج کردم و همچنین پول زیادی در بخش کشاورزی اختصاص دادم. آموزش را بهبود بخشیدم. در عوض برای جلوگیری بدهی هزینه‌های ارتش را کاهش دادم… سیاست‌های حمل‌ونقل موجب کاهش آلودگی هوا و همچنین موجب کاهش بیماری آسم در بین مردم شد. تولید ناخالص داخلی آمریکا، به میزان قابل‌توجهی افزایش یافت و سرمایه‌گذاری در اقتصاد تأثیرات شگفت‌انگیزی به همراه داشت. با کاهش بیکاری، درآمد مالیاتی افزایش یافت. در دوره اول موفق به چرخاندن اقتصاد و همچنین دوباره انتخاب شدم…»
این بازی ازلحاظ ظاهری و گرافیکی، محیط بسیار ساده‌ای دارد. کلیت بازی در متن و پس‌زمینه‌های ساده، اسلایدر و آیکون‌ها خلاصه می‌شود. با توجه به نسخه‌های پیش رو، متوجه می‌شویم که این گرافیک ساده گویای سبک بازی است و از آن در تمامی نسخه‌ها استفاده می‌شود.
- (Democracy 2 (2007
دموکراسی 2، ازلحاظ گیم‌پلی تغییر چندانی نیافته اما در این نسخه از کشورهای ساختگی استفاده می‌شود. این کشورها چندین ویژگی جدید ازجمله وزرای کابینه، مباحث بیشتر درباره سیاست‌ها و داده‌های آماری واقعی‌تر دارند. دموکراسی 2 برخلاف دموکراسی (2005) سعی در شبیه‌سازی کشورهای واقعی ندارد. بدیهی است که هدف این بازی آشنایی با قاره‌ها و مجموعه‌های دولتی مختلف بدون مدل‌سازی دستگاه‌های خاص است؛ اما نکته جالب‌توجه این است که در میان کشورهای خیالی، نام The USA به‌عنوان تنها کشور ابرقدرت قید می‌شود. در منوی ابتدایی شما قادر هستید تعداد گروه‌های رأی‌دهنده نظیر طرفدار محیط‌زیست، وطن‌پرست و مذهبی و… را تغییر دهید اما بهتر است از تنظیمات پیش‌فرض استفاده کنید تا در ادامه به مشکل برنخورید.
شکل 2- دموکراسی 2 (2007)
با اضافه شدن کابینه‌ها، هر وزیری مسئولیت یک منطقه خاص را به عهده دارد و اثربخشی در سیاست ازجمله کنترل بر هزینه‌ها و درآمدها، بر تجربه و همکاری آن‌ها بستگی دارد. وزرا باگذشت زمان تجربه و وفاداری کسب می‌کنند.
شکل 3-وزرای کابینه
تغییرات عمده در این سری از بازی، به رابط کاربری اختصاص دارد. در رابط کاربری این بازی، تمام روابط با نگه‌داشتن نشانگر موس بر روی آیکون‌های گروه‌های مختلف پدیدار می‌شود. اسلایدرها، کلیدی‌ترین المان جهت تنظیم عملکرد دولت به‌حساب می‌آیند. مثلاً شما می‌توانید با جابه‌جا کردن آن، مالیات را افزایش یا کاهش دهید. پس‌زمینه‌ها به نسبت دموکراسی (2005) حرفه‌ای‌تر طراحی‌شده‌اند. در پس‌زمینه بارگذاری بازی، از شخصیت‌های مهم و تأثیرگذار سیاسی الهام می‌گیرد؛ اما هنوز بازی در حال حفظ تم ساده خود است. پس‌زمینه صفحه اصلی بازی، هر یک از مسائل سیاسی را با عکس مربوط به آن نشان می‌دهد، مثلاً پس‌زمینه بخش حمل‌ونقل که شامل اتوبوس‌رانی، بنزین و حمل نقل هوایی و… است، تصویر ترافیک درون‌شهری را نشان می‌دهد. آیکون‌های سیاه‌رنگ که درون آن‌ها تصاویر برنامه‌هایی است که بازیکن بر روی آن‌ها کنترل دارد. آیکون‌های آبی‌رنگ، برنامه‌های انتزاعی‌تری هستند که بازیکن به‌صورت غیرمستقیم آن‌ها را کنترل می‌کند. آیکون‌های نارنجی‌رنگ گویای بحران است و آیکون‌های سبزرنگ، به معنای این است که همه‌چیز به‌خوبی پیش می‌رود. نوارهای وسط صفحه نشان‌دهنده میزان رضایت گروه‌های مختلف از دولت است.
شکل 4-ارتباط حوزه های مختلف با یکدیگر در دموکراسی 2
موضوعی که باید توجه کنید این است که از قبل برنامه‌ریزی کنید و صبور باشید. عملکردهای شما در بازی نیازمند گذر زمان است. صرف هزینه برای مقابله با بیماری‌های مسری، فردای همان روز کارساز نخواهد بود و شاید یک سال یا بیشتر طول بکشد تا تأثیر آن قابل‌مشاهده باشد. اقتصاد می‌تواند به احمقانه‌ترین روش ممکن پیش برود. دشمنان خود را در بازی بشناسید و نگذارید بر شما مسلط شوند. آن‌ها ممکن است حتی شمارا به کشتن دهند. وزیران خود را در موقعیت‌های مناسب قرار دهید. قرار دادن وزیر در جایگاه اصلی و مناسب خود، موجب کاهش هزینه‌های دولت و اجرای سریع‌تر سیاست‌ها می‌شود. با توجه به نکات ذکرشده شما می‌توانید پیشرفت چشمگیری در دولت تشکیل یافته خود کنید.
- (Democracy 3 (2013
دموکراسی 3 درحالی‌که سعی در نشان دادن انگیزه‌ها، وفاداری‌ها و خواسته‌های همه مردم داشت، در سال 2013 به دنیای بازی‌های استراتژیک پیوست. گیم‌پلی بازی تا حدودی مشابه نسخه قبلی است. برای مدل‌سازی و ایجاد تفاوت بین هر یک از گروه‌های رأی‌دهنده، احزاب سیاسی و گروه‌های فشار از یک شبکه عصبی سفارشی استفاده می‌شود. درآمد هر یک از رأی‌دهندگان بر اساس میزان رضایت و نارضایتی آن‌ها، است.
در ابتدای بازی شاهد این هستیم که کشورها از حالت کشورهای تخیلی خارج‌شده‌اند و شما باید از بین کشورهای استرالیا، کانادا، انگلستان، آلمان و ایالات‌متحده یکی را برگزینید. این کشورها دارای ویژگی‌هایی همچون تعداد جمعیت، مساحت، قدمت، قومیت، مذهب، میزان چاقی و … هستند. در قسمت نمودارها، تغییرات پیچیده‌تری نسبت به گذشته اعمال‌شده است.
شکل 5- صفحه اصلی در دموکراسی 3
در این نسخه از بازی، رابط کاربری تغییرات مثبتی یافته و به‌وضوح می‌توان انسجام بیشتری بین المان‌ها و متون و تصاویر دید. زمینه دارای رنگ روشن‌تری نسبت به‌پیش است و این موجب می‌شود که سایر رنگ‌ها جلوه بیشتری از خود نشان دهند. اشکال داخل آیکون‌ها، از رنگ سفید به سیاه تغییریافته‌اند. پس‌زمینه حوزه‌های مختلف این بار به‌جای نمایش تصاویر مربوط به آن حوزه، نام هر حوزه را با خطوط طوسی بر روی زمینه (Water mark) نشان می‌دهد.
شکل 6- استفاده از watermark در دموکراسی 3
در انتها در تمامی نسخه‌های این بازی، شما پس گذراندن 4 سال، ممکن است موفق به پیروزی در مقابل حزب مقابل خود و همچنین پیروز در بازی شوید و یا اینکه در مقابل رقیب خود شکست بخورید. در ادامه دو تصویر از پیروزی و شکست در این رقابت را خواهید دید. ازجمله نکات جالب این بازی، تصمیماتی است که شما به‌عنوان بازیکن می‌گیرید و قابل اصلاح نیست. با بازگشت به مرحله قبل یا به‌اصطلاح Reload کردن نمی‌توانید تصمیم اشتباهی که اتخاذ کردید را اصلاح کنید. شما به زمان و صبر و دقت بیشتر احتیاج دارید تا وضعیت را بهبود بخشید و چه‌بسا دیگر دیر شده و مجالی برای اصلاح اشتباهات شما نیست.
شکل 7-باخت در مقابل رقیب انتخاباتی در دموکراسی 2
شکل 8- برد در مقابل رقیب انتخاباتی در دموکراسی 3
[1] Democracy
