صنعت بازی‌های ویدئویی در دهه‌های اخیر به‌طور بنیادین از یک مدل مبتنی بر «فروش محصول» به یک مدل «ارائه خدمت» تغییر یافته است. این تحول، نتیجه رشد فناوری، پیشرفت زیرساخت‌های آنلاین، گسترش گوشی‌های هوشمند و تغییر رفتار کاربران است؛ جایی که بازی دیگر یک محصول تک‌مرحله‌ای نیست، بلکه یک اکوسیستم زنده، پویا و قابل‌به‌روزرسانی است. در این میان، مفهوم بازی‌های سرویس زنده (Live Service Games) به هسته اصلی صنعت تبدیل شده است؛ مدلی که بر تعامل مداوم بازیکن، ارائه محتوای مستمر و درآمدزایی بلندمدت استوار است.
در سال‌های گذشته، مدل‌های رایگان با خرید درون‌برنامه‌ای نقش مهمی در رشد لایو سرویس داشته‌اند. این مدل، با کاهش مانع ورود، تعداد زیادی از کاربران را جذب می‌کند و درآمد آن بر پایه آیتم‌های تزئینی، اسکین‌ها، بتل‌پس، باندل‌ها و رویدادهای محدود زمانی شکل می‌گیرد. موفقیت این مدل تنها زمانی ممکن است که بازی به‌طور پیوسته زنده بماند؛ چیزی که نیازمند ارائه تجربه‌ای سرگرم‌کننده، سیستم اقتصادی پایدار و طراحی محتوای بلندمدت است.
در کنار مدل تجاری، تحول لایو سرویس در ساختار توسعه بازی‌ها نیز اثر گذاشته است. توسعه چنین بازی‌هایی مبتنی بر معماری کلاینت‌سرور، مدیریت داده، تحلیل رفتار بازیکن و زیرساخت بک‌اند مقیاس‌پذیر است. ابزارهای Backend as a Service (BaaS) این امکان را برای استودیوهای کوچک فراهم می‌کنند که بدون هزینه‌های سنگین زیرساخت، وارد مدل‌های سرویس‌زنده شوند. درعین‌حال، افزایش پیچیدگی باعث شده هزینه تولید بازی‌ها طی سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته باشد و برخی فرنچایزهای بزرگ به بودجه‌های بیش از ۳۰۰ میلیون دلار برسند.
از نظر تاریخی، ریشه‌های لایو سرویس به دهه ۱۹۹۰ و بازی‌های آنلاین ابتدایی بازمی‌گردد. با ظهور اینترنت، بازی‌هایی مانند DOOM مفهوم اتصال و تجربه چندنفره را پیش بردند. سپس با عرضه کنسول‌هایی مانند Sega Dreamcast، اتصال آنلاین رسمیت یافت. از دهه ۲۰۱۰ به بعد، توزیع دیجیتال و موبایل، مدل بازی به‌عنوان خدمت را تثبیت کرد و امروزه بسیاری از عناوین بزرگ جهان از فورتنایت تا پابجی بر این اساس اداره می‌شوند. آمارهای ۲۰۲۳ نیز نشان می‌دهد بیش از ۶۰ درصد زمان بازی کاربران صرف عناوینی می‌شود که بیش از ۶ سال از عمر آن‌ها گذشته است؛ نشانه‌ای از قدرت مدل سرویس زنده.
عملیات زنده (LiveOps) قلب تپنده سرویس زنده است. هدف آن جذب کاربران جدید، نگهداشت بازیکنان فعلی و افزایش درآمد پایدار است. لایوآپس با مجموعه‌ای از رویدادهای زمان‌دار، مأموریت‌های روزانه و هفتگی، عرضه آیتم‌های ویژه، تخفیف‌ها، سیستم‌های پاداش و ارتباط فعال با جامعه بازی اداره می‌شود. این فعالیت‌ها حس «زنده بودن» بازی را به بازیکن منتقل می‌کند و باعث می‌شود او احساس کند بازی در حال رشد و توسعه است. لایوآپس همچنین نقش مهمی در کنترل اقتصاد بازی دارد؛ ازجمله جلوگیری از تورم، تنظیم منابع و حفظ تعادل سیستم پیشرفت.
تصمیم‌گیری در لایو سرویس کاملاً داده‌محور است. تست‌های A/B، تحلیل چندمتغیره و بخش‌بندی کاربران ابزارهایی هستند که به تیم کمک می‌کنند رفتار بازیکنان را درک و بهترین استراتژی‌ها را انتخاب کنند. در کنار این‌ها، مدیریت محصول یک نقش کلیدی است که وظیفه دارد مسیر رشد بازی، تقویم ایونت‌ها، اقتصاد بازی و مدل درآمدی را هدایت کند.
باوجود تمام مزایا، تبدیل یک بازی به سرویس زنده نیازمند تغییر فرهنگی و عملیاتی در تیم توسعه است. این مدل صرفاً یک افزونه محتوایی نیست، بلکه یک رویکرد مدیریتی و فکری است که باید از ابتدای مسیر توسعه تا سال‌های پس از انتشار ادامه یابد. نمونه‌های بسیاری نشان می‌دهد که ساخت یک بازی موفق و اداره آن به‌عنوان سرویس زنده دو مهارت کاملاً متفاوت‌اند و تیم‌ها باید برای این مسیر آماده باشند.
در ایران نیز طی سال‌های اخیر توجه به مدل‌های سرویس زنده افزایش یافته است. توسعه‌دهندگان داخلی به اهمیت لایوآپس و ضرورت نگهداشت بازیکن آگاه شده‌اند، اما چالش‌هایی چون کمبود نیروهای متخصص، هزینه بالای سرور، نبود ابزارهای بومی لایوآپس، ضعف تحلیل داده و نبود تقویم محتوایی یکپارچه مانع رشد کامل این مدل شده است. باوجوداین، بازار موبایل ایران، رفتار کاربران، موفقیت نسبی برخی بازی‌های داخلی و زیرساخت‌های ابری آماده فرصت مناسبی برای توسعه این مدل فراهم کرده است.
در جمع‌بندی، لایو سرویس را می‌توان یکی از مهم‌ترین پارادایم‌های صنعت بازی در دهه اخیر دانست. این مدل امکان می‌دهد بازی‌ها سال‌ها زنده بمانند، جامعه‌ای وفادار بسازند و ارزش اقتصادی پایداری ایجاد کنند. موفقیت در لایو سرویس نیازمند ترکیبی از زیرساخت فنی، طراحی دقیق، مدیریت محصول، تحلیل داده، ارتباط مستمر با بازیکن و برنامه‌ریزی بلندمدت است. در دنیای امروز، موفقیت بازی دیگر با فروش اولیه سنجیده نمی‌شود، بلکه با میزان تعاملی که در طول زمان ایجاد می‌کند اندازه‌گیری می‌شود و این همان جوهره مدل لایو سرویس است.
متن کامل گزارش از اینجا قابل مشاهده و دریافت است.
تهیه و تنظیم: ریحانه رفیع‌زاده
