هر روز هزاران بازی موبایلی متتشر شده و به جمع میلیون‌ها بازی دیگر در فروشگاه‌های برنامکی می‌پیوندند. رقابت میان بازی‌های موبایلی روز به روز شدت بیشتری پیدا می‌کند و در همین مسیر، نحوه نمایش بازی‌ها نقش مؤثری در موفقیت تجاری آن‌ها بازی می‌کند. وقتی کاربران در فروشگاه‌های برنامکی به دنبال بازی موردنظر خود می‌گردند در واقع پیش از نام آن به دنبال آیکون بازی هستند. با این حال بسیاری از بازی‌های موبایلی در جلب نظر میلیون‌ها کاربری که هر روز به فروشگاه‌های برنامکی سر می‌زنند توفیق چندانی نمی‌یابند. همین اتفاق این سؤال را به ذهن می‌آورد که کاربران فروشگاه‌های برنامکی و به‌ویژه بازی‌های موبایلی چه برداشتی از آیکون برنامک‌ها و بازی‌های موبایلی دارند و چه ویژگی‌های تصویری‌ای در موفقیت یک آیکون و جلب نظر کاربران نقش پر رنگی ایفا می‌کنند؟
در این یادداشت قصد داریم نگاهی به چند پژوهش علمی پیرامون نقش آیکون بازی‌ها و برنامک‌های موبایلی در انتخاب آن‌ها توسط کاربران بیاندازیم. به علاوه عواملی که در طراحی موفق آیکون‌ها اثرگذارند را نیز در این پرونده بررسی خواهیم کرد.
آیکون‌ها طرح‌های گرافیکی‌ای هستند که بازنمایی بصری و سریعی از یک عمل، وضعیت و یا یک برنامک را فراهم می‌آورند. تمامی برنامک‌ها و همینطور بازی‌های موبایلی با یک آیکون ویژه در فروشگاه‌های برنامکی عرضه می‌شوند. در واقع آیکون‌ها به‌عنوان یک فیلتر اولیه در فروشگاه‌های برنامکی مملو از برنامک‌های متنوع، عمل کرده و در بسیاری از موارد اولین چیزی هستند که چشم کاربر به هنگام جستجو بازی‌ها و برنامک‌ها با آن مواجه می‌شود. بنابراین شرکت‌های سازنده بازی و برنامک، همواره باید به لزوم طراحی آیکون‌هایی با ویژگی‌های جذاب توجه خاصی داشته تا بتوانند کاربر را به انتخاب بازی یا برنامک خود در میان میلیون‌ها بازی و برنامک دیگر ترغیب سازند.
مرور آمار مربوط به فروشگاه‌های برنامکی به ویژه دو غول فعال در این بخش یعنی گوگل پلی و اپ‌استور، اهمیت توجه به طراحی جذاب و گیرای آیکون بازی‌ها و برنامک‌ها برای جلب هرچه بیشتر کاربران را روشن می‌سازد. آمارها نشان می‌دهد که در ماه ژانویه سال 2019، 2 میلیون و 700 هزار برنامک بر روی فروشگاه برنامکی گوگل پلی و در ماه فوریه همین سال 2 میلیون 200 هزار برنامک در اپ‌استور عرضه شده است.
پژوهش انجام‌شده در دانشگاه تمپر کشور فنلاند به بررسی ارتباط میان برداشت ذهنی کاربران از آیکون بازی‌های موبایلی و موفقیت آن‌ها پرداخته است. ارزیابی کلی کاربر از آیکون و تمایل وی به کلیک کردن بر روی آن برای دانلود یا خرید بازی موردنظر از جمله موارد برشمرده‌شده در برداشت ذهنی کاربر در این پژوهش است. هدف این تحقیق، کشف خصوصیات زیبایی‌شناختی موجود در آیکون بازی‌های موبایلی است که رفتار کاربران را به هنگام کلیک کردن بر روی بازی‌ها، دانلود و خرید آن‌ها قابل پیشبینی می‌سازد. این پژوهش با انجام یک پیمایش آنلاین و پاسخگویی 569 کاربر صورت گرفته است. از پاسخ‌دهندگان خواسته شده تا 4 آیکون که به‌طور رندوم از یک مجموعه 68تایی از آیکون‌های بازی‌های موبایلی انتخاب شده‌اند را مورد ارزیابی قرار دهند. نتایج این تحقیق نشان داد که کاربران تمایل بیشتری به انتخاب و کلیک بر روی آیکون‌هایی دارند که دارای ویژگی‌هایی چون زیبا، منحصر به فرد، حرفه‌ای، روان، هیجان‌انگیز، آرامش‌بخش و واقعی هستند. بر اساس نتایج این مطالعه، خصوصیت منحصر به فرد بودن آیکون بازی‌ها عاملی مهم در طراحی مؤثر و صحیح آن‌ها به شمار می‌آید. از دیدگاه کاربران، احتمال موفقیت یک آیکون منحصر به فرد برای جلب نظر آن‌ها بیش از یک آیکون با طراحی معمولی است. دلیل این امر را شاید بتوان وجود میلیون‌ها برنامک و بازی موبایلی در فروشگاه‌های برنامکی و طیف وسیعی از انتخاب‌ها پیشِ روی کاربران در این فروشگاه‌ها دانست. بنابراین از دید کاربران یک آیکون خوب باید در میان بسیاری از آیکون‌ها قابل تشخیص و متمایز باشد.
وجود احساس مثبت میان مشتری و یک محصول که از طریق طراحی صحیح و مناسب آن شکل گرفته است، ارزش افزوده‌‌ای را برای آن محصول به ارمغان می‌آورد. درواقع، احساس مثبت یکی از عوامل مهم در برداشت‌های ذهنی کاربران به شمار می‌آید. ویژگی‌هایی چون روان و هیجان‌انگیز بودن بر این موضوع تأکید دارند چراکه این ویژگی‌ها، خصوصیاتی احساسی هستند که می‌توانند به‌طور مثبت فهم گردند. بر همین اساس، طراحی آیکون، بخشی مهم و برجسته در برندسازی و نمایش بازی‌های موبایلی است چراکه برقراری ارتباط عاطفی با کاربران از طریق طراحی درست آیکون، احتمال موفقیت آن را افزایش می‌دهد.
این پژوهش در نهایت، چند ویژگی که موجب جذاب‌تر شدن آیکون بازی‌های موبایلی می‌گردد را پیشنهاد می‌دهد. یک آیکون جالب توجه بهتر است ویژگی‌هایی چون زیبایی و خوب بودن را داشته باشد. علاوه بر اینکه بهتر است آیکونی که طراحی می‌شود به قدری به یادماندنی و منحصر به فرد باشد که بتواند در اولین نگاه، اثری چشمگیر و عمیق بر کاربر بگذارد. هم‌چنین بهتر است در طراحی آیکون، ویژگی‌هایی چون روان و هیجان‌انگیز بودن نیز لحاظ گردد. کیفیت بالای یک آیکون نیز به هر اندازه که حرفه‌ای و گران‌قیمت به نظر برسد، ارزش‌گذاری می‌شود. علاوه بر این‌ها از دید کاربران آیکون‌های واقعی در مقایسه با آیکون‌های غیر واقعی جذابیت بیشتری دارند. واقعی بودن یک آیکون بدین معناست که تا چه اندازه در طراحی یک آیکون از موارد واقعی استفاده شده است. براساس نتایج این مطالعه، این احتمال بیشتر وجود دارد که کاربران با آیکون‌هایی ارتباط بهتری پیدا کنند که آن‌ها را حائز ویژگی‌هایی چون ارزش، قدرت، پویایی، صداقت و پیچیدگی بدانند. طراحان آیکون‌های بازی بهتر است هدف نهایی خود از طراحی را ایجاد ارتباط عاطفی و عملی با مخاطب قرار دهند.
پژوهش دیگری در دانشگاه Twente کشور هلند پیرامون تأثیر طراحی آیکون برنامک‌های موبایلی بر ترغیب کاربران به دانلود آن‌ها انجام گرفته است. در این پژوهش که در قالب یک پیمایش آنلاین صورت گرفته، 279 نفر شرکت کرده و دیدگاه خود را در ارتباط با آیکون چندین برنامک اعلام کرده‌اند. برنامک‌های مورد سؤال در این مطالعه، در دو بخش سرگرمی و آموزشی طبقه‌بندی شده‌اند. آیکون برنامک‌ها از سه جنبه توسط محقق دستکاری شده‌اند: شکل طراحی (طراحی فلت-دو بعدی و ساده- در مقابل اسکیومورفیک- سبک طراحی که تلاش می‌کند شکل واقعی اشیا را در طراحی بگنجاند)، شکل لوگو (لوگو در نام برند) و حضور برند (برند شناخته‌شده در مقابل برندی که وجود خارجی ندارد). نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که کاربران تمایل بیشتری به انتخاب آیکون‌هایی با ویژگی‌هایی خاص دارند. بر این اساس شکل طراحی آیکون‌ها یکی از عوامل مهم در انتخاب آن‌ها به شمار می‌آید. بیشتر تفاوت‌های میان تمایل به انتخاب یک آیکون در میان برنامک‌های سرگرمی و آموزشی به عامل شکل طراحی این آیکون‌ها بازمی‌گردد. شرکت‌کنندگان در این پیمایش در مورد برنامک‌های سرگرمی، علاقه بیشتری به آیکون‌های اسکیومورفیک دارند. درحالی‌که برای برنامک‌های آموزشی، آیکون‌هایی که به صورت فلت طراحی شده‌اند را ترجیح می‌دهند.
یکی دیگر از یافته‌های مهم این مطالعه آن است که وجود برند در یک آیکون، احتمال انتخاب آن را افزایش می‌دهد. شرکت‌کنندگان در این پژوهش تمایل بسیاری به انتخاب آیکون برنامک‌هایی داشتند که حاوی یک برند شناخته‌شده در مقایسه با آیکون‌هایی بدون برند یا با یک برند ناشناس (که وجود خارجی ندارد) بودند. نکته جالب توجه در این پژوهش آن است که شرکت‌کنندگان در پیمایش، آیکون برنامک‌هایی که در آن لوگوی یک برند نقش بسته بود را به آیکون‌هایی که نام برند را نشان می‌داد، ترجیح می‌دادند.
اهمیت رنگ‌ها در طراحی آیکون‌ها
در این بخش به سراغ مطالعاتی که در برترین دانشگاه‌های جهان پیرامون تأثیر رنگ‌ها در طراحی آیکون برنامک‌های موبایلی صورت گرفته، رفتیم و یافته‌های آن‌ها را در این زمینه مرور خواهیم کرد. شاید این جمله که «رنگ‌ها در قلب طراحی آیکون‌ها قرار دارند» اغراق‌آمیز به نظر برسد اما واقعاً اغراقی در کار نیست چراکه رنگ‌ها همیشه نقش به‌سزایی در طراحی‌های بصری داشته‌اند. انسان‌ها نیز رنگ‌ها را دوست دارند و با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنند. رنگ‌ها می‌توانند درک و برداشت ما از یک تصویر را به شدت تحت تأثیر قرار دهند.
شناسایی و انتخاب ترکیب رنگی مناسب، یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش کیفیت آیکون برنامک‌های موبایلی است. نتایج یک تحقیق در دانشگاه وینی‌پگ کشور کانادا نشان می‌دهد که 62 درصد از 90 درصد قضاوت اولیه و سریع ما درباره محصولات مختلف تنها براساس رنگ آن محصول اتفاق می‌افتد. تیم MindSea پژوهشی را در سال 2017 بر روی بیش از 300 برنامک موبایلی با هدف کشف عوامل مؤثر در طراحی موفق آیکون‌ها انجام داده است. یکی از نتایج به دست آمده از این مطالعه نشان می‌دهد که رنگ آبی، محبوب‌ترین رنگ در طراحی آیکون‌ها در اپ‌استور است. وجود آیکون‌های محبوبی چون اپل اپ‌استور، سافاری، توییتر، لینکدین و فیس‌بوک شاهدی بر این ادعا است. در واقع رنگ آبی در هر دسته‌بندی و در هر صنعتی پیدا می‌شود. استفاده زیاد از این رنگ احتمالاً به این دلیل است که رنگ آبی پیام‌آور اطمینان، اعتماد، وفاداری، صداقت و آرامش است. شکل زیر محبوب‌ترین رنگ‌ها در طراحی آیکون‌های اپ‌استور را نشان می‌دهد.
درحالی‌که رنگ آبی در بسیاری از صنایع، محبوب است اما در میان برنامک‌های مرتبط با غذا و نوشیدنی، رنگ قرمز حرف اول را می‌زند. البته باید همینجا به این نکته اشاره کرد که باور مردم مبنی بر اینکه رنگ قرمز موجب افزایش احساس گرسنگی در افراد می‌شود، پشتوانه علمی نداشته و از این لحاظ اشتباه به نظر می‌رسد. بر اساس مطالعه‌ای که در مجله علمی Appetite صورت گرفته، رنگ قرمز موجب کاهش اشتها می‌شود. در بسیاری از موارد، تحلیل روانشناختی و نظریات موجود پیرامون رنگ‌ها از تجربیات افراد در گذشته و یا تکرار موارد مشابه نشأت گرفته و پشتوانه علمی ندارند. مثلاً فردی که با نگاه کردن به اقیانوس، احساس آرامش می‌کند رنگ آبی را نیز آرامش‌بخش می‌داند. به همین ترتیب اگر بسیاری از غذاها و خوراکی‌هایی که می‌خوریم از برندهایی با لوگوهای قرمز رنگ باشند، ارتباط بیشتری نیز میان احساس گرسنگی و رنگ قرمز برقرار خواهیم کرد درحالی‌که در واقع این چنین نیست.
براساس پژوهش صورت‌گرفته در دانشگاه تورنتو کانادا، بیشتر افراد ترکیب رنگی ساده که از دو یا سه رنگ تشکیل شده است را ترجیح می‌هند. بنابراین در طراحی آیکون‌ها بهتر است ابتدا یک رنگ پایه انتخاب شده و سپس چند رنگ مکمل به نحوی اضافه شوند که همگی در نگاه مخاطب در یک ردیف قرار گیرند. استفاده از گردونه رنگ کمک بسیاری در این زمینه به طراحان آیکون می‌کند.
به‌طور کلی طراحی جذاب و زیرکانه آیکون‌ها عاملی مهم در جذب کاربر و افزایش آمار دانلود یا خرید برنامک یا بازی موبایلی موردنظر سازندگان است. با این حال همواره باید این نکته را در نظر داشت که طراحی یک بازی یا برنامک جذاب که کاربر را به استفاده مداوم از آن ترغیب سازد بیش و پیش از طراحی آیکون آن اهمیت دارد. اگر سازنده‌ای تمامی ملاحظات طراحی آیکون را رعایت کرده و برنامک خود را با آیکونی جذاب به بازار عرضه کند اما از طراحی صحیح برنامک یا بازی خود غافل شود، گرچه آمار بالایی از دانلود را نصیب خود خواهد کرد اما در صورت عدم استقبال کاربر، خیلی سریع از فهرست برنامه‌های وی حذف خواهد شد.
